Pierwsi więźniowie zostali przetransportowani na teren przyszłego obozu już 8 listopada 1943 roku i rozlokowani w pobliskich magazynach. Celem pierwszego etapu budowy były baraki i warsztaty przeznaczone dla więźniów. Niedługo potem zaczęto drążyć w skale pierwszy z kilku tuneli, który osiągnął długość 250 metrów. Według planów, cały kompleks o nazwie "Zement" miał posiadać osiem głównych i przynajmniej trzy dodatkowe podziemne hale, każde z indywidualnym wejściem, ale wszystkie połączone ze sobą labiryntem korytarzy. Do końca istnienia obozu, osadzeni wydrążyli w skale korytarze o łącznej długości 7,6 km. Więźniowie pomimo zimowej pory roku, niedostatecznym wyżywieniu i ubiorze (nie wszyscy w obozie posiadali jakiekolwiek obuwie) pracowali po 10-12 godzin dziennie, co skutkowało dużą ilością zgonów, a co za tym idzie - opóźnieniem powstania fabryki. W takiej sytuacji w 1944 roku została podjęta decyzja o zaniechaniu przeniesienia produkcji podzespołów do rakiet A-4, rakiet balistycznych A-9 (Aggregat A9) i międzykontynentalnych rakiet balistycznych oznaczonych jako A-10 (Aggregat A10) i przekwalifikowaniu fabryki do produkcji paliwa silnikowego (w części A) oraz produkcji części do silników zakładów Steyr-Daimler-Puch und Nibelungenwerke (w części B). Do dnia dzisiejszego w niektórych halach widoczne są niestandardowe rozmiary stropów, przewidziane do montażu 2-stopniowych rakiet A-10 w pionie.
Jednym z komendantów funkcjonującego 528 dni obozu był sadystyczny SS-Obersturmführer Otto Riemer, który za swoje zbrodnie popełniane na więźniach przeważnie w stanie upojenia alkoholowego, został z tej funkcji odwołany i przeniesiony do obozu głównego Mauthausen.
Większość z załogi obozowej SS została po wojnie osądzona i skazana przez amerykański Trybunał Wojskowy w Dachau na kary śmierci przez powieszenie, oraz na 20, 15, 10 i 3 lata pozbawienia wolności. Jednak byli też i tacy, którzy zostali uniewinnieni. Najwyższe wyroki - śmierć przez powieszenie otrzymał m. in. Blockführer (dowodzący blokiem, potocznie zwany blokowym) SS-Sturmmann Matthias Frindt (wyrok wykonano 29 października 1948 r.), a także więzień obozu koncentracyjnego Mauthausen od 1938, a później znany z okrucieństw więzień funkcyjny w Ebensee - tzw. kapo obozowy - Anton Klein (wyrok wykonano 5 listopada 1948 r.). Natomiast oficer raportowy SS-Rottenführer Andreas Schilling zamiast kary śmierci przez powieszenie, otrzymał w darze łaski dożywotnie więzienie. Dwadzieścia lat pozbawienia wolności dostał m. in. lekarz obozowy SS-Hauptsturmführer Hans Joachim Geiger, który odpowiedzialny był za śmierć wielu więźniów, a także SS-Unterscharführer blokowy Max Kramer.
W okresie od listopada 1943 do 6 maja 1945 roku śmierć w obozie poniosło 8745 więźniów. Największą liczbę - 2499 osób - stanowili okrutnie traktowani Polacy, a także Włosi, którzy szczególnie źle byli traktowani przez obsadę obozową w akcie zemsty za zdradę III Rzeszy przez Włochów i przejście na stronę aliantów. W dniu wyzwolenia przez amerykańskich żołnierzy z 80. Dywizji Piechoty w obozie przebywało 18437 więźniów.
Wśród Polaków, którzy zginęli w obozie w Ebensee byli m. in: oficer Wojska Polskiego Michał Płomiński (1906-1944), inżynier leśnik Witold Wiśniewski (1911-1944, nr. obozowy 105251), architekt Tadeusz Milka (1916-1945, nr. obozowy 128721), profesor Teofil Michalik (1899-1945, nr. obozowy 117074), a także Marian Suchenek (1911-1945, nr. obozowy 92779). Jednym z tych, którym udało się przeżyć pobyt w obozie był Władysław Żuk, który całe swoje powojenne życie mieszkał w Ebensee i zmarł tam w 2016 roku.
Po wyzwoleniu obóz stał się obozem przejściowym dla "wysiedleńców" (tzw. DP-isów) z terenów okupowanych. W 1947 roku z inicjatywy Hildy Lepetit na jednym z dwóch masowych grobów powstał pomnik upamiętniający tych, którzy tam zginęli, a wokół niego, kilka lat później - cmentarz ofiar obozu Ebensee. To co dzisiaj można zobaczyć jest tylko niewielkim fragmentem całego kompleksu obozowego. Na pozostałym terenie znajduje się piękne osiedle domków jednorodzinnych, przez uliczki którego lawirujesz, aby dotrzeć do miejsca z pomnikiem i cmentarzem....
Dojazd samochodem nie sprawi nam trudności, wystarczy zjechać z drogi krajowej B145 prowadzącej z Gmunden do Bad Ischl, około 4km za Ebensee. Tam już tabliczki skierują nas przez wspomniane osiedle na parking przy pomniku. Do sztolni musimy iść kilka minut piechotą - kierunek również wskażą tabliczki informacyjne.
Kraj: Austria
Miejscowość: Ebensee
Strona internetowa: www.memorial-ebensee.at
Współrzędne GPS: N 47°47'39.3", E 13°46'29.2"
Godziny otwarcia:
maj, czerwiec, październik: sobota i niedziele: 10.00 – 17.00
lipiec, sierpień, wrzesień: sobota, niedziela i wtorek: 10.00 – 17.00
Wstęp: 4 Euro (dorośli), 3 Euro (dzieci, młodzież szkolna i akademicka)
Fotografie archiwalne, 1944 rok: memorial-ebensee.at
Pozostałe fotografie pochodzą z archiwum autora, 2017 r.
 |
| Obóz kilka dni po wyzwoleniu, 23 maja 1945 roku. Fot. Bohuslav Barta. |
 |
| Hala montażowa z częściami do silników zakładów Steyr-Daimler-Puch und Nibelungenwerke. |
 |
| Wejście do hali montażowej w części B. |
 |
| Główna hala montażowa kompleksu w części B. |
 |
| Nie wykończone pomieszczenia/korytarze boczne w części B. |
 |
| Jeden z korytarzy bocznych, obecnie miejsce pamięci, gdzie można składać kwiaty i zapalić świeczkę. |
 |
| Widok na wyjście hali w części B. |
 |
| Widok na górę w której mieści się podziemna fabryka, oraz (na pierwszym planie) osiedle domków jednorodzinnych wybudowanych na terenie, gdzie wcześniej znajdował się obóz. |
 |
| Pomnik upamiętniający więźniów, którzy zginęli w KL Ebensee. |
 |
| Tablice z nazwiskami wszystkich zamordowanych w obozie więźniów. |
Mapa dojazdu:
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz