Pomnik "Narodowe Miejsce Pamięci i Przestrogi Buchenwald" (Turyngia, Niemcy).

   "Narodowe Miejsce Pamięci i Przestrogi Buchenwald" powstało z inicjatywy rządu byłego NRD. Budowę na południowej stronie zbocza Ettersberg rozpoczęto w 1954 roku, a zakończono cztery lata później. Wzgórze na którym powstał ów monumentalny pomnik od wieków znane było ludziom w całej Europie. To tutaj pojawiał się Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832), czerpiąc inspiracje dla swoich dzieł, a który w pobliskim Weimarze mieszkał i zmarł. Tutaj także odbywały się wielkie polowania w których udział brali m. in. Car Rosji Aleksander I Pawłowicz (1777-1825), oraz Napoleon Bonaparte (1769-1821). O dziwo i tym razem zrobiono wszystko, aby Ettersberg nie zostało zapomniane, a zwłaszcza, aby nie zostało zapomniane to, co przez wiele lat działo się w zbudowanym tutaj przez Niemców obozie koncentracyjnym KL Buchenwald.

Mijając bramę główną, zmierzamy w dół zbocza schodami do znajdujących się na dole zbiorowych mogił (z prawej).

   Pomnik - widoczny już ze sporej odległości - upamiętnia ponad ćwierć miliona istnień ludzkich, które przeżywały tutaj niewyobrażalne męki. Około 56.000 więźniów straciło w tym czasie życie. Wart podkreślenia jest również fakt, że nie miał on być typowym pomnikiem narodowym wschodnich Niemiec, a właśnie miejscem pamięci. Powstał po wspólnej decyzji przedstawicieli radzieckich i rządu NRD, który znajdował się w radzieckiej strefie okupacyjnej. Pomnik znajduje się w miejscu, gdzie stała słynna Wieża Bismarcka, zburzona w 1949 roku.

Podczas schodzenia mijamy siedem nagrobnych płyt kamiennych, na których przedstawione są sceny z życia obozowego.

    Zwiedzanie tej monumentalnej budowli zaczynamy od strony zachodniej, gdzie przez główne wejście idziemy w dół zbocza schodami, zmierzając do znajdujących się na dole zbiorowych mogił. Po lewej stronie - podczas schodzenia - mijamy siedem sporych rozmiarów nagrobnych płyt kamiennych, na których przedstawione są sceny z życia obozowego. Każda z płyt symbolizuje jeden rok istnienia obozu koncentracyjnego. Są to płaskorzeźby wykonane przez trzech rzeźbiarzy - Renego Graetza (1908-1974), Waldemara Grzimka (1918-1984) i Hansa Kiesa (1910-1984). Natomiast autorem tekstów znajdujących się na płytach jest niemiecki poeta Johannes R. Becher (1891-1958).

Droga Narodów i widoczne osiemnaście marmurowych filarów.

   W dole - na końcu schodów - znajduje się osiemnaście marmurowych filarów, które symbolizują ludność pochodzącą z osiemnastu krajów, nazwaną Drogą Narodów. Możemy przeczytać tutaj nazwy takich krajów, jak Grecja, Holandia, Polska, Francja, Dania, Austria, Czechosłowacja, Związek Radziecki, Luksemburg, czy Niemcy. Na każdym z filarów ustawione są ogromne podstawy, w których podczas obchodów upamiętniających pali się ogień. Po lewej stronie i na końcach Drogi Narodów, znajdują się trzy bardzo duże okrągłe grobowce, otoczone murem z wgłębieniem wewnątrz. To w tym miejscu na przełomie marca i kwietnia 1945 roku (wtedy jeszcze w naturalnych zagłębieniach w ziemi), SS rozkazała pochować około 3 tysięcy zmarłych więźniów obozu.

Druga zbiorowa mogiła i widok na wieżę.

Trzecia zbiorowa mogiła, oraz fragment schodów prowadzących do wieży dzwonniczej.

   Ostatni z trzech okrągłych grobowców połączony jest tzw. schodami wolności, które prowadzą pod górę, bezpośrednio już do wieży dzwonniczej przed którą usytuowano rzeźbę dłuta Fritza Cramera (1906-1993). Widoczne tutaj postacie przedstawiają członków obozowego ruchu oporu. Aby dotrzeć do rzeźby, która znajduje się tuż przed wieżą, idziemy szerokimi schodami z jasnego kamienia. W wieży znajduje się płyta z brązu, pod którą złożone są popioły i ziemia z innych obozów koncentracyjnych i miejsc terroru w wygrawerowanymi ich nazwami. Zdobienia wieży są dziełem triesteńskich złotników, a projekt wykonał Fritz Kühn (1910-1967). Właśnie tutaj - na placu przed wieżą - odbywają się oficjalne obchody rocznicowe.

55-metrowa wieża oraz rzeźba wykonana przez Fritza Cramera.

  W powstaniu tej budowli udział brali także inni architekci i projektanci (w tym także projektanci ogrodów), m.in. Horst Kutzat (ur. 1923), Ludwig Deiters (ur. 1921), Hubert Matthes (ur. 1929), Hans Grotewohl (ur. 1923), Hugo Namslauer (1922-1999), czy Reinhold Lingner (1902-1968). Dlatego też można zauważyć kilka stylów architektonicznych pomnika, w tym także stylu nawiązującego do socrealizmu.

Widok z lotu ptaka na całość budowli "Narodowego Miejsca Pamięci i Przestrogi Buchenwald".

Zdobienia wieży są dziełem triesteńskich złotników, a projekt wykonał Fritz Kühn.

   Zamysłem twórców tego pomnika - poprzez usytuowanie całego zespołu budowlanego - było symboliczne przekazanie zwiedzającym drogi od śmierci do życia. Droga zaczyna się na terenie obozu - przy krematorium - wzdłuż drogi, skąd prowadzi schodami w dół ku zbiorowym mogiłom, a następnie wiedzie pod górę, ku 55-metrowej Wieży Dzwonniczej, która symbolizuje wolność i światło. "Narodowe Miejsce Przestrogi i Pamięci Buchenwald" jest największym niemieckim miejscem pamięci o obozach koncentracyjnych i jest jednym z najczęściej odwiedzanych.

    Na terenie całego kompleksu obozowego, który został wyzwolony przez Amerykanów w kwietniu 1945 roku, rozmieszczonych jest wiele innych mniejszych pomników i tablic upamiętniających tamte wydarzenia. Są tam również te poświęcone funkcjonowaniu obozu aż do 1950 roku. Był to stworzony przez Rosjan "Specjalny obóz nr. 2".

Fotografie archiwalne: 1958 r. Gedenkstätte Buchenwald
Pozostałe fotografie pochodzą z archiwum autora, 2016 r.

Mapa dojazdu