Miejsce, które chcę Wam dzisiaj zaprezentować zostało wybudowane niespełna sto lat temu, a już zasłynęło tym, że było w posiadaniu dwóch państw i było wykorzystywane w dwóch konfliktach zbrojnych. Od 1991 roku wykorzystuje je trzecie państwo.... Na szczęście, tym razem potężny kompleks wojskowy wykorzystywany jest do zupełnie innych celów - powstało w nim wielkie muzeum militarne "Park Historii Wojskowości" (słoweń. Park Vojaške Zgodovine), które miałem przyjemność zwiedzić.
W listopadzie 1945 roku to właśnie Jugosławia przejęła tereny na których znajdowały się wielkie koszary. Doprowadziło do tego alianckie porozumienie dotyczące modyfikacji wschodniej granicy Włoch. Od tego czasu kompleks w San Pietro del Carso przeszedł pod kontrolę Belgradu, który zmienił nazwę miejscowości na Šempeter na Krasu.
Dlaczego o tym wszystkim piszę, zamiast skupić się na ekspozycji samego Parku Historii Wojskowej? Uważam bowiem, że dalsze wydarzenia związane z Federacją Ludową Republiki Jugosławii, a następnie - od 1963 roku - Socjalistycznej Federacji Republiki Jugosławii, nierozłącznie związane są z obecnym miejscem.
26 czerwca 1991 roku z koszar ruszyły pierwsze jednostki pancerne Jugosłowiańskiej Armii Ludowej, rozpoczynając tym samym agresję wobec niepodległej Republiki Słowenii. To właśnie decyzja Słowenii (oraz Chorwacji) z poprzedniego dnia, przyczyniła się do ostatecznej decyzji władz jugosłowiańskich o ataku. Celem podstawowym prących na przód jednostek pancernych, była blokada słoweńsko-włoskiej granicy, celem odcięcia kraju od pomocy z zewnątrz. Dzisiaj wiemy, że operacja ta nie powiodła się, głównie dzięki stawiającej silny opór ludności cywilnej. Tak rozpoczęła się wojna dziesięciodniowa (słoweń. Desetdnevna vojna)....
Przez kolejne lata na terenie koszar znajdowały się znaczne ilości sprzętu wojskowego należącego do jugosłowiańskiej armii. Dodatkowo w miejscu tym zaczęto gromadzić różnego rodzaju sprzęt ciężki nie tylko z wojny dziesięciodniowej, ale również ten, który używano podczas II wojny światowej.
Był to główny powód dla którego na początku XXI wieku, słoweńskie władze podjęły decyzję o otwarciu w tym miejscu muzeum wojskowości. W 2004 roku teren kompleksu dawnych koszar w Pivce, został oficjalnie otwarty. Od tego czasu Park Historii Wojskowości ciągle się rozwija, stając się największym kompleksem muzealnym w Słowenii, oraz jednym z największych tego typu placówek w tej części Europy.
Park Historii Wojskowej znajduje się pod kuratelą gminy Pivka i Muzeum Wojskowego Słoweńskich Sił Zbrojnych. Eksponaty muzealne pochodzą głównie z końca II wojny światowej, zimnej wojny i konfliktów zbrojnych w których udział brała Socjalistyczna Federacja Republiki Jugosławii. Większość kolekcji, to postsowiecki i amerykański sprzęt wojskowy - głównie pojazdy pancerne i opancerzone oraz artyleria. To jednak nie wszystko, ponieważ w kolejnych halach możemy podziwiać także broń ręczną, samoloty, a nawet... były jugosłowiański miniaturowy okręt podwodny klasy Una - P-913 "Zeta". Natomiast zwieńczeniem wycieczki jest możliwość podziwiania niemieckiego pociągu pancernego z okresu II wojny światowej - lokomotywa Typ 2 (DR-Baureihe 52). Poniżej przedstawiam Wam poszczególne pawilony i tematykę, jaką przedstawiają.
Budynek główny - Komanda:
Przed samym wejściem do budynku stoi pomnik, który upamiętnia wydarzenia o których wspomniałem powyżej - wyjazd jugosłowiańskich czołgów w nocy z 26 na 27 czerwca 1991 roku.
W dawnym budynku dowodzenia koszarami znajduje się administracja kompleksu, kasa, Centrum Informacji Turystycznej Pivka, restauracja muzealna, sklep z pamiątkami, a także wystawy stałe i okazjonalne.
W miejscu, gdzie znajdują się schody umieszczono szereg wojskowych map topograficznych przedstawiających terytorium słoweńskie w XX wieku. Górne sale poświęcone są wystawie Regio Carsica Militaris i przedstawiają historię wojskową terytorium Bramy Postojnskiej, jako jednego z najważniejszych przejść strategicznych z Europy środkowej na południową. Tutaj także umieszczono unikatową wystawę przedstawiającą historię i ewolucję łuku i łucznictwa. Ekspozycje stałe uzupełnia wystawa zatytułowana "Do piekła i z powrotem", która przedstawia historię samolotów alianckich zestrzelonych nad terytorium Słowenii podczas II wojny światowej, oraz ratowania ich załóg przez miejscowa ludność i partyzantów. Warto tutaj zaznaczyć, że podczas wojny rozbiło się tutaj 37 maszyn typu B-24G "Liberator" i 34 maszyny B-17G "Flying Fortress". Moim zdaniem bardzo interesujący i mało znany temat.
W miejscu, gdzie znajdują się schody umieszczono szereg wojskowych map topograficznych przedstawiających terytorium słoweńskie w XX wieku. Górne sale poświęcone są wystawie Regio Carsica Militaris i przedstawiają historię wojskową terytorium Bramy Postojnskiej, jako jednego z najważniejszych przejść strategicznych z Europy środkowej na południową. Tutaj także umieszczono unikatową wystawę przedstawiającą historię i ewolucję łuku i łucznictwa. Ekspozycje stałe uzupełnia wystawa zatytułowana "Do piekła i z powrotem", która przedstawia historię samolotów alianckich zestrzelonych nad terytorium Słowenii podczas II wojny światowej, oraz ratowania ich załóg przez miejscowa ludność i partyzantów. Warto tutaj zaznaczyć, że podczas wojny rozbiło się tutaj 37 maszyn typu B-24G "Liberator" i 34 maszyny B-17G "Flying Fortress". Moim zdaniem bardzo interesujący i mało znany temat.
Pawilon A:
Tematem przewodnim jest słoweńska "Droga do niepodległości". Wystawa pokazuje zwiedzającym burzliwą drogę do usamodzielnienia się Republiki Słowenii, z naciskiem na wojnę o niepodległość w 1991 roku.
Tutaj zwiedzający ma możliwość poznania historii eksponatów, które były wykorzystywane podczas walk z wojskami jugosłowiańskimi podczas burzliwej drogi do niepodległości Słowenii. Na ekspozycji możemy zobaczyć m. innymi:
- zakupiony w 2011
- radziecki samolot myśliwski Mig 21 (wersja licencjonowana, używana przez dawne Czechosłowackie Siły Powietrzne, nabyty do muzeum w 2011 r.)
- radziecki czołg podstawowy T-55 (egzemplarz ten należał do jednostki, która opuściła koszary w nocy z 26 na 27 czerwca 1991 roku i która jako pierwsza rozpoczęła agresję armii jugosłowiańskiej).
- francuski lekki śmigłowiec wielozadaniowy Aérospatiale SA 341/342 "Gazelle" (TO-001 "Velenje" - ten konkretny egzemplarz jest pierwszą maszyną latającą zbiegłą z jugosłowiańskich wojskowych sił powietrznych).
- jugosłowiański czołg podstawowy II generacji M-84 (wersja licencjonowana, którą jest zmodernizowany radziecki czołg podstawowy T-72).
- radziecki lekki czołg pływający PT-76
- radziecki wielozadaniowy i lekko opancerzony ciągnik MTLBu, inaczej Obiekt 10 (eksponat z Pivki był używany w armii jugosłowiańskiej w roli wozu dowodzenia).
- jugosłowiański kołowy pływający transporter opancerzony BOV M-86 (egzemplarz ten wykorzystywany był przez jednostki milicji).
- oprócz M-86 na uwagę zasługuje cała gama bojowych wozów opancerzonych typu BOV (ros. Борбено оклопно возило - БОВ / Borbeno oklopno vozilo) w tym m. innymi: jugosłowiański niszczyciel czołgów M-83 BOV-1 "Polo", jugosłowiański pojazd przeciwlotniczy M55A4M1 BOV-3 z trzema armatami kal. 20 mm, radzieckie samobieżne działo przeciwlotnicze ZSU57/2 S-68 kal. 57 mm, samobieżna haubica 2S1 "Gvozdika" (pl. Goździk) kal. 122 mm oraz samobieżny zestaw przeciwlotniczy konstrukcji czechosłowackiej M53/59/70 "Ještěrka" (pl. Jaszczurka) zbudowany na bazie pojazdu opancerzonego V3S "Praga".
- nie sposób nie wspomnieć o jugosłowiańskim miniaturowym okręcie podwodnym klasy Una. P-913 "Zeta" jest jednym z sześciu tego typu jednostek i tak, jak pozostałe, został zbudowany w Brodarskim Institutie w ramach projektu B-911 - miniaturowych okrętów podwodnych przeznaczonych do zadań sabotażowych lub dywersyjnych. W latach 1985-1989 powstało w sumie sześć okrętów. Oprócz udostępnionego do zwiedzania "Zety", są to (numeracja zgodna z oddaniem do służby): P-911 "Tisa", P-912 "Una", P-914 "Soča", P-915 "Kupa" i P-916 "Vardar". Wybudowane w Splicie okręty nazwano od rzek każdej z republik Socjalistycznej Federacji Republiki Jugosławii. Prezentowany egzemplarz nosi zatem nazwę czarnogórskiej rzeki Zeta, a jego tzw. matką chrzestną w momencie wodowania była gmina Niksič w Czarnogórze. Podstawowa załoga okrętu składała się z czterech członków, którzy mogli zabrać na pokład dodatkowo sześciu komandosów. Po wielu perypetiach, P-913 został pozyskany w 2011 roku jako dar Republiki Czarnogóry. Na koniec kilka danych technicznych okrętu. Wyporność nawodna 71,6 tony (79,6 tony), wyporność podwodna 87,6 tony (90,30 tony), długość 18,82 m, szerokość 3,64 m, prędkość maksymalna nawodna 6,2 węzła, podwodna 7,8 węzła, zasięg maksymalny pod wodą 250-270 Mil morskich (przy prędkości 3 węzłów), maksymalna głębokość zanurzenia 120 m. Napęd: dwa silniki elektryczne 2x18kW (24 KM), uzbrojenie: 6-12 min M-66 lub M-71, 4 AIM-70/71 lub 4 pojazdy R-1.
Pawilon B:
Pawilon B i wystawa stała o nazwie "Pancerz wolności", to gratka zwłaszcza dla miłośników militariów pochodzących z okresu II wojny światowej. Zobaczycie tutaj głównie czołgi, pojazdy pancerne oraz broń używaną przez obie strony konfliktu, a w szczególności sprzęt, który trafił do Jugosławii ze Stanów Zjednoczonych w latach 50-tych XX wieku, jako pomoc militarna po sporze Tito-Stalin skutkującym wydaleniem Jugosławii z bloku państw komunistycznych związanych ze Związkiem Radzieckim. W tym budynku zobaczycie m. innymi:
- dwa egzemplarze amerykańskiego lekkiego czołgu M3 "Stuart" (znawcy od razu zauważą, że są to dwa różne egzemplarze: starszy M3A1 i nieco nowszy M3A3, oba były używane przez 1. Partyzancką Brygadę Czołgową).
- brytyjski gąsienicowy lekki transporter opancerzony Universal Carrier (ten egzemplarz również używała 1. Partyzancka Brygada Czołgowa, która 1 maja 1945 roku wjechała do Triestu, podejrzewa się, ze pojazd mógł być wcześniej używany przez żołnierzy niemieckich, ale jest to wersja niepotwierdzona)
- amerykański czołg średni M4A3 Sherman (ten egzemplarz używany był od 1953 roku przez armię jugosłowiańską, która otrzymała od USA aż 599 czołgów tego typu)
- amerykańską haubicę samobieżną Howitzer Motor Carriage M7 "Priest" (pl. Ksiądz), (pojazd ten - wraz z innymi tego typu - rozmieszczony był nad brzegiem pobliskiej rzeki Reka w dniu 3 maja 1945 roku, biorąc aktywny udział w walkach pod Rupą, Sapjane i Ilirska Bistrica).
- radziecki czołg średni T-34-85 (jak wiele innych tego typu jednostek, egzemplarz ten brał - w latach 1992-1995 - udział w wojnie w Bośni i Hercegowinie, używany był przez serbską armię).
- amerykański samochód pancerny M8 "Greyhound" (pl. Chart), (pojazdy tego typu - w liczbie 265 sztuk - były używane przez armię jugosłowiańską, a później również słoweńska milicja).
- amerykański niszczyciel czołgów M36 "Jackson" (Jugosławia otrzymała od USA w 1953 roku aż 399 sztuk tych czołgów, a pojedyncze egzemplarze były w użyciu jeszcze w 1991 roku).
- amerykański czołg M47 "Patton" (jest to jeden z 319 czołgów tego typu, użytkowanych przez armię jugosłowiańską do 1957 roku).
- pośród całej gamy czołgów i pojazdów pancernych "chowają się" mniejsze "rarytasy", m. innymi: francuska półautomatyczna armata przeciwpancerna Schneider Mle 1937 kal 47 mm (użyta na okupowanych ziemiach przez niemieckie wojska przeciwko partyzantom), niemiecka haubica polowa 10,5 cm LeFH18/40 (jedna z kilku sztuk, które po wojnie przejęła armia jugosłowiańska), niemiecka armata przeciwpancerna 7,5 cm Panzerabwehrkanone 97/38, czy włoską wersję austriackiej armaty przeciwpancernej Böhler 4,7 cm - Cannone DA 47/32 M35/39.
Pawilon C:
Ten budynek niemal w całości poświęcony jest artylerii. Jest tutaj kilka niezwykle interesujących egzemplarzy broni artyleryjskiej. Zobaczycie tutaj m. innymi:
- dwie licencjonowane wersje szwedzkiej armaty Bofors kal. 40 mm - amerykańską i brytyjską (w latach 50-tych ubiegłego wieku, armia jugosłowiańska otrzymała w ramach pomocy wojskowej 381 dział Bofors w wersji amerykańskiej M1 i 150 dział brytyjskiej wersji Mk XII).
- amerykańską wersja działka przeciwlotniczego Oerlikon kal. 20 mm.
- radzieckie działo samobieżne SU-100 (Jugosławia zakupiła 40 sztuk SU-100 i oznaczyła je, jako M44. Wszystkie one zostały wyprodukowane w 1944 roku).
- radzieckie działo pułkowe 76-mm M1943 (OB-25), (ros. 76-мм полковая пушка обр. 1943 г. - ОБ-25).
- słynna amerykańska armata M2 kal. 155 mm "Long Tom".
- radziecka haubicoarmata M1937 kal. 152 mm (ML-20).
- jugosłowiańska wyrzutnia rakiet M-63 "Plamen" (pl. Płomień).
- niemiecka słynna osiemdziesiątka ósemka, czyli działo przeciwlotnicze i przeciwpancerne 8,8 cm FlaK 37 (działo te zostało zdobyte w południowych Włoszech i przetransportowane do Jugosławii).
- radziecka armata dywizyjna ZiS-3 kal. 76,2 mm.
- jugosłowiańskie działo górskie M-48 kal. 76,2 mm nazywane czasami "Tito Gun".
- ciekawostką jest również amerykański 13-tonowy ciągnik holowniczy M5 HST - High Speed Tractor.
- to oczywiście nie wszystko, co można zobaczyć w Pawilonie C. Oprócz wymienionych przeze mnie eksponatów, znajdziemy również trzy inne wersje działek przeciwlotniczych - jugosłowiańskie M55 20/3 kal. 20 mm i niemieckie 2 cm Fliegerabwehrkanone 30 i 2 cm Flakverling 38. Na koniec zapoznacie się z - wyprodukowanym w fabryce SOKO Mostar - jugosłowiańskim samolotem szkolno-treningowym Soko 522 i fragmentami szkolno-treningowego samolotu UTVA Aero 3, który od 1958 roku był używany w Siłach Powietrznych Jugosławii.
Ekspozycja w plenerze:
Tutaj bez wątpienia numerem jeden jest niemiecka lokomotywa (niem. Kriegslokomotive) serii 52 (DR-Baureihe 52) z dwoma doczepionymi wagonami. Zapotrzebowanie Deutsche Reichbahn na lokomotywy wzrosło drastycznie po inwazji na Związek radziecki w 1 czerwcu 1941 roku. Wówczas zdecydowano się na opracowanie serii 52 - znacznie uproszczonej od serii 50, za to bardziej wytrzymałej na warunki atmosferyczne. W porównaniu z poprzednią klasą, uzyskano około 30% oszczędności czasu pracy w produkcji i oszczędności 12 ton stali przy produkcji jednej sztuki.
12 września 1942 roku zaprezentowano pierwszy egzemplarz z serii 52 o numerze 52 001. Plany były wielkie. Planowano wyprodukować w sumie 15 tys. sztuk lokomotyw typu 52, a składane miały być w szesnastu fabrykach w całej okupowanej Europie. Gdyby tego dokonano, model ten stałby się najliczniej produkowaną lokomotywą na świecie. Pomimo tego, że w 1943 roku dzienna produkcja wyniosła... 51 sztuk, to do końca wojny zostało wyprodukowanych nieco ponad 7 tysięcy. Lokomotywy otrzymały numerację od 52 001 do 52 7794 (ale z przerwami w numeracji).
Po wojnie niemiecka DB dysponowała 921 lokomotywami typu 52 (w różnym stanie technicznym) z czego do użytku przywrócono około 250 maszyn. Kolejne 300 sztuk zbudowano z zachowanych części. Co ciekawe, lokomotywy te zostały zaprojektowane na okres intensywnej eksploatacji, który miał trwać od 8 do 15 lat, jednak wiele z tych maszyn służyło ponad 50 lat. Były to też jedne z niewielu lokomotyw parowych, które dosyć dobrze radziły sobie nawet przy temperaturze -35°C.
Do października 1957 roku wszystkie lokomotywy typu 52 zostały wycofane z eksploatacji, jednak używało ich jeszcze wiele europejskich krajów, w tym również była Jugosławia, która posiadała po wojnie 339 sztuk lokomotyw niemieckiej produkcji różnego typu.
Egzemplarz prezentowany w Parku Historii Wojskowej w Pivce (nr. 52 4936) został zbudowany w 1943 roku w fabryce MBA w Berlinie. Po wojnie był używany przez Jugosłowiańskie Koleje Państwowe. Od sierpnia 2019 roku - po gruntownym remoncie - prezentowana jest na placu byłych koszar. Ciekawym pomysłem było doczepienie do lokomotywy dwóch wagonów towarowych z okresu II wojny światowej i zamontowaniu na jednym z nich niemieckiego FlaK-a 2 cm.
Ta część rodziny, która nie zdecyduje się na zwiedzanie, może spokojnie odpocząć na terenie muzeum. Do Waszej dyspozycji jest restauracja, park zabaw dla dzieci i piesza ścieżka turystyczna.
Moja ocena: 10/10
Kraj: Słowenia
Miejscowość: Pivka
Strona internetowa: www.parkvojaskezgodovine.si
Godziny otwarcia:
styczeń-luty i listopad-grudzień: poniedziałek-piątek 10:00-14:00, sobota, niedziela i święta 10:00-16:00
marzec-kwiecień: poniedziałek-piątek 11:0015:00, sobota, niedziela i święta 10:00-16:00
maj/czerwiec i wrzesień-październik: poniedziałek-piątek 10:00-16:00, sobota, niedziela i święta 10:00-18:00
lipiec/sierpień: wszystkie dni 09:00-18:00
25 grudnia i 1 stycznia muzeum jest nieczynne
Wstęp: 12 euro (dorośli), 9,50 euro (emeryci i studenci), 7,50 euro (weterani i wojskowi), 6,00 euro (uczniowie i studenci do 18 lat), 5,00 euro (osoby niepełnosprawne), 0,50 centów (przedszkolaki), 21,00 euro (bilet rodzinny)
Parking: bezpłatny (dla samochodów osobowych, autokarów i kamperów) - oraz stacja ładowania pojazdów elektrycznych.
Wszystkie zdjęcia pochodzą ze zbiorów autora, wrzesień 2021 r.
Mapa dojazdu:
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz