Historia odkrywana na nowo: Ruiny zamku Landskron w Oppenheim (Nadrenia-Palatynat, Niemcy).

   Zarys historyczny:

    Historia zamku Landskron w kraju związkowym Nadrenia-Palatynat w powiecie Mainz-Bingen zaczyna się w XIII wieku, kiedy to wokół miasta Oppenheim zaczęto budować mury obronne. Pierwotnie w tym strategicznym miejscu znajdowała się inna rezydencja palatynów mogunckich, należąca do Henryka V Salickiego (1081 lub 1086-1125), a która została zniszczona w 1118 roku. Nie znamy dokładnej daty rozpoczęcia budowy (naukowcy po przeprowadzonych badaniach archeologicznych wskazują na rok 1220-25), wiemy natomiast, że po raz pierwszy o zamku Landskron wspomniano w kronikach w 1244 roku. Napisano wtedy o Reichsburg Oppenheim, bo taka nazwa obowiązywała aż cztery wieki. Budowa zamku - na co wskazują dokumenty - najprawdopodobniej została częściowo sfinansowana z podatków płaconych przez mieszkańców miasta.
   Początkowo zamek nie był dużych rozmiarów, ale fakt wybudowania na wzgórzu, powodował, że był najwyższą budowlą murów obronnych miasta, oraz doskonałym punktem strategicznym. W pierwszych dziesięcioleciach jego istnienia dziedziniec został również otoczony murami w których znajdowały się dwie bramy. Brama główna, która posiadała most zwodzony, zachowała się w nie najgorszym stanie do dzisiaj. Druga brama, znajdująca się po przeciwnej stronie dziedzińca, już niestety nie istnieje.
    Zamek dwukrotnie był dewastowany przez mieszkańców Oppenheim, którzy weszli w konflikt z ówczesnym właścicielem, który ograniczał mocno ich przywileje. Po raz pierwszy doszło do tego w 1254 lub 1257 roku, natomiast drugi raz zamek zdewastowano 21 września 1275 roku. Dopiero wtedy, Rudolf I Habsburg (1218-1291) uległ mieszkańcom w tym sporze i złagodził restrykcyjne prawo. Niestety zniszczenia okazały się na tyle poważne, że prace związane z remontem, trwały aż sześć lat - do roku 1281.
   Po śmierci Rudolfa I Habsburga, zamek przeszedł w posiadanie rodu Wittelsbachów. Pierwszym jego właścicielem został Ruprecht I Wittelsbach (1309-1390), który zaadoptował go na swoją drugą siedzibę. Po nim, zamek odziedziczył książę Palatynatu i elektor palatynatu Reńskiego - Ruprecht II Wittelsbach (1325-1398). Ten, w 1375 roku, przekazał zamek w ręce Ruprechta III, bardziej znanego, jako Ruprecht von der Pfalz (1352-1410). W 1398 roku został elektorem Palatynatu, a dwa lata później na sejmie w Oberlahstein został wybrany nowym królem niemieckim. Ruprecht w latach 1402-1410 odwiedził Oppenheim i swoją rezydencję dziesięć razy. W tym czasie zdołał ją znacznie rozbudować. Po jego śmierci - 18 maja 1410 roku - zamek odziedziczył jego syn Ludwik III Wittelsbach (1378-1436). Zanim jednak ojciec zmarł, zdołał napisać w zamkowym apartamencie testament, na mocy którego możliwe było przejęcie twierdzy właśnie przez Ludwika III. Być może zadecydował o tym fakt, że to właśnie ten z szóstki synów, czuwał przy łóżku umierającego ojca.
   Aż do panowania Fryderyka V Wittelsbacha (1596-1632), zwanego także Królem Zimowym, na zamku nie doszło do żadnych znaczących zmian i wydarzeń. Dopiero w latach 1614-17 roku, za jego sprawą zamek przeszedł kolejną modernizację i nabrał ostatecznych kształtów w stylu późnego renesansu. Wtedy też rozbudowana została południowa część zamku, gdzie powstały większe pomieszczenia dla gospodarza i jego rodziny. Pomieszczenia mieszkalne dla gości znajdowały się w części północnej. Człowiekiem odpowiedzialnym za całość przeprowadzonych prac, został słynny niemiecki architekt Hans Schoch (1550-1631). Po ukończeniu prac, zamek nabrał ostatecznego prostokątnego kształtu, prezentując się okazale i pięknie. Jednak nie cieszono się tym faktem długo, ponieważ już pięć lat później - 14 września 1620 roku - miasto i zamek wpadły w ręce Hiszpanów. Rok później, wielki pożar dokonał ogromnych zniszczeń w mieście, ale nie spowodowało to wycofania się wojsk hiszpańskich. Dokonała tego dopiero armia szwedzka, która wkroczyła do Oppenheim 8 grudnia 1631 roku i przebywała tu aż do 1635 roku.
   Powrót do poprzedniego stanu, ze względu m. in. na wojnę trzydziestoletnią, trwał kilkadziesiąt lat, a w raz z zakończeniem prac - w 1668 roku - zamek otrzymał nową nazwę - Burg Landskron. Dramatyczna historia zamku miała swój ciąg dalszy... kiedy to 1 października 1688 roku, został on zdobyty przez wojska francuskie, dowodzone przez króla Francji Ludwika XIV Wielkiego, posiadającego przydomek Król Słońce. Jego wojska oprócz Oppenheimu, zajęły wtedy także m. in. Moguncję, Wormację, Kaiserslautern, Heidelberg i Manheim, zniszczyły ostrzałem artyleryjskim znaczną część Koblencji, oraz zdobyły papieski Awinion. Rok później, francuscy żołnierze wysadzili na zamku Landskron wieże zamkowe i znacznie uszkodzili jego mury. Miało to miejsce 13 maja 1689 roku. Osiemnaście dni później opuścili miasto i odeszli.
   Po opuszczeniu zamku przez wojska francuskie, a raczej tego co z niego zostało, mieszkańcy pobliskich miejscowości używali ruin, jako kamieniołomu, pobierając materiał do odbudowy swoich zniszczonych domów.
W 1720 roku powstała idea, aby zamek przebudować tak, by spełniał role typowej twierdzy obronnej. Niestety z tego projektu trzeba było zrezygnować, ponieważ problemem okazało się brak funduszy. Wybudowano wtedy (w latach 1764-65) jedynie drogę z kamienia, prowadzącą bezpośrednio do Wormacji.
   Znany jest fakt, iż w 1797 roku, miasto i zamek stały się na jaki czas własnością Francji. Wszystko za sprawą działań wojennych prowadzonych przez Napoléona I Bonapartego (1769-1821).
   W 1816 roku, zamek i miasto stało się ostatecznie własnością powstałego dziesięć lat wcześniej Wielkiego Księstwa Hesji. Na jego czele stanął Ludwik I (1753-1830), który już jako Ludwik X został Wielkim Księciem Hesji-Darmstadt i Renu. Tak było aż do 1867 roku, kiedy Wielkie Księstwo podzielono na dwie części (północną Oberhessen tzn. Górna Hesja i południową Rheinhessen, tzn. Hesja Reńska). Cztery lata później Wielkie Księstwo Hesji stało się częścią Cesarstwa Niemieckiego.
   Pod koniec XIX wieku, zamek przeszedł na własność miasta Oppenheim. W 1875 roku na pozostałościach jednej z wież, wybudowano platformę widokową z której rozciągał się wspaniały widok na okoliczne tereny. To była praktycznie jedyna inwestycja w ruinach zamku Landskron w tym czasie.
   Przez kolejny wiek, tym co pozostało, nikt się nie interesował i zamek popadł już w całkowitą ruinę.
   Mury zamku były świadkami jeszcze jednego wydarzenia, które warto odnotować. Ze wzgórza na którym jest usytuowany, bardzo dobrze widoczne były wydarzenia rozgrywające się od strony oddalonego o 5 km Nierstein. Tam bowiem - wczesnym rankiem, 22 marca 1945 roku - pojawiły się pierwsze oddziały 3. Armii Stanów Zjednoczonych, mające za zadanie przygotowanie przeprawy przez Ren dla wojsk 4. Dywizji Pancernej dowodzonej przez generała Georga S. Pattona (1885-1945). Miejsce to zostało wybranie nie przypadkowo. W tym bowiem rejonie wody Renu o tej porze roku miały odpowiednio niewielką szerokość, nadającą się do budowy prowizorycznego mostu (szerokość wahała się od 240 do 366 metrów). Zanim jednak most został wybudowany i pierwsze oddziały postawiły tego samego dnia nogę na drugim brzegu rzeki, rozgorzały walki w północnej części Oppenheim. 24 marca 1945 roku - pięknego słonecznego poranka - dumny generał również wszedł na most pontonowy z wysoko podniesiona głową. Zatrzymał się dokładnie w miejscu, gdzie według niego znajdował się środek rzeki. Patton z uśmiechem na twarzy podszedł do barierki, rozpiął rozporek i wysikał się do wody, oświadczając swoim adiutantom, że długo czekał na ten moment....
   W 1978 roku, teren na którym znajdowały się ruiny, został przekazany krajowemu związkowi Nadrenia-Palatynat, który w latach 1990-1994 przeprowadził prace związane z zabezpieczeniem pozostałości zamku i prace archeologiczne.
   Po dawnej rezydencji, którą odwiedzało wcześniej wielu znanych władców niemieckich, nie zostało już wiele. Oprócz zewnętrznych ścian zamku ze sporymi otworami po oknach, sięgających aż trzeciej kondygnacji (aż dziwi, że te wolnostojące mury jeszcze nie runęły), zostały tylko niewielkie fragmenty dziedzińca wewnętrznego i elementów samego budynku. W tej części zamku, od wewnętrznej strony murów, możemy zaobserwować ślady, które mogą wskazywać miejsca, gdzie znajdował się np. kominek. Możemy podziwiać także fragmenty wysadzonej przez francuzów jednej z wież. Jej pozostałości świadczą o jej średnicy, która miała 8 metrów i grubości ścian, które miały 1,5 metra. Przed bramą i wieżą dawniej znajdował się głęboki rów, po którym dzisiaj nie ma już jednak śladu. Północna ściana osłonowa, była znacznie grubsza od pozostałych, co może sugerować o spodziewanych kierunkach natarcia wrogich armii. Zachowały się także fragmenty XIII-wiecznej studni, której głębokość oszacowano na około 40 metrów. Stojąc na dziedzińcu, możemy zauważyć również pozostałości po schodach, które najprawdopodobniej prowadziły na szczyt murów obronnych i miejsca, gdzie znajdowały się wejścia do części piwnicznej.
   Od zakończenia prac w 1994 roku, zamek jest dostępny dla turystów. Od ponad dwudziestu lat, w miesiącach letnich, odbywa się tam także klimatyczny Oppenheimer Festiwal, podczas którego odbywają się różne pokazy teatralne, oraz festiwal światła.
   Ruiny zamku Landskron są usytuowane pośród winnic i dostępne dla zwiedzających całą dobę. Roztacza się z nich wspaniały widok nie tylko na leżący u podnóża góry Oppenheim, ale także na Ren i - w pogodne dni - na oddalony o ponad 50 km Frankfurt i inne miasta. Zwiedzający, pomimo katastrofalnego stanu murów, może zauważyć różne style architektoniczne, które na przestrzeni wieków zostały tam zastosowane. Warto zatem wybrać się w to miejsce i spędzić w zadumie kilka godzin, podziwiając panoramę okolicy i relaksując się.

Dojazd i kilka przydatnych informacji:

   Zamek znajduje się niedaleko drogi krajowej B9 prowadzącej z Mainz do Worms. Zjeżdżając z B9 do Oppenheim zamek będzie widoczny, więc nie powinno być problemu z jego dokładną lokalizacją i dojazdem na miejsce. W samym mieście widoczne już są tablice informujące o kierunku, gdzie znajdują się ruiny zamku Landskron.

Kraj: Niemcy
Miejscowość: Oppenheim
Strona internetowa: brak
Współrzędne GPS:
Godziny otwarcia: Dostępny całą dobę
Wstęp: Bezpłatny
Parking:
   auto można zaparkować w niedalekiej odległości od ruin (około 200-300 m) i resztę drogi przejść schodami pieszo wzdłuż murów miejskich.

Fotografia archiwalna nr. 1: www.zvab.com
Pozostałe fotografie pochodzą z archiwum autora, 2013 r.