Ruiny Królewskiego zamku średniowiecznego (Koło, Polska).

   O zamku po raz pierwszy możemy przeczytać w kronikach Jana Długosza (1415-1480). Jednak ta średniowieczna warownia obronna istniała już jakiś czas wcześniej. Do lat 70-tych XX wieku, sądzono, że zamek powstał z inicjatywy Kazimierza III Wielkiego (1310-1370), jednak przeprowadzone badania archeologiczne wykazały, że mogło to być już za czasów jego ojca Władysława Łokietka (1260-1333), a więc jeszcze przed lokacją miasta w 1362 roku.
    Zamek królewski w Kole przez pewien czas odgrywał ważną rolę strategiczną i polityczną. Odwiedzany był przez władców polskich, odbywały się tutaj zjazdy szlachty wielkopolskiej, stanowił także oficjalną siedzibę starostów kolskich. Po bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku na zamek w Kole zjechało się rycerstwo, aby podjąć dalsze decyzje dotyczące wojny z Krzyżakami. W 1433 roku na zamek zawitał sam Władysław II Jagiełło (ok. 1362-1434), a w późniejszym okresie także jego syn Kazimierz IV Jagiellończyk (1427-1492) i Zygmunt I Stary (1467-1548). To tutaj w 1452 roku Kazimierz Jagiellończyk przyjmował delegację szlachty i miast zjednoczonych w Związku Pruskim, przybywających z prośbą o pomoc w obronie przed Zakonem Krzyżackim. W 1476 roku w posiadanie zamku weszła właścicielka starostwa kolskiego - księżna mazowiecka Anna Sochaczewska. A w 1655 roku, na zamku odbyły się - zakończone fiaskiem - negocjacje pokojowe z Królem Szwecji Karolem X Gustawem Wittelsbachem (1622-1660). Wtedy zamek został zdobyty przez szwedów.  Rok później, wycofujące się wojska szwedzkie znacznie uszkodziły twierdzę, która od tego czasu popadała w ruinę i już nigdy nie odzyskała dawnego splendoru. Pod koniec XVII wieku zamek stał się własnością zakonu bernardynów. Pełniąca teraz rolę klasztoru twierdza, jeszcze bardziej ucierpiała, kiedy zaczęli oni rozbiórkę murów warowni. Cegłę, która stanowiła podstawowy budulec zamku, wykorzystali potem do budowy klasztoru w samym mieście Kole. Będącą w ruinie gotycką budowlę, bernardyni opuścili po wybudowaniu swojej nowej siedziby w 1768 roku. Kolejne lata nie przyniosły poprawy i doprowadziły opuszczony zamek do całkowitej ruiny. Dzieła zniszczenia dopełniły wody Warty, które podmyły pod koniec XIX w. południową część murów. Dopiero po drugiej wojnie światowej, to co pozostało z zamku, zostało zabezpieczone przed dalszymi zniszczeniami. W 1974 r. ruiny zamku wpisano do rejestru zabytków, a prace archeologiczne w tym miejscu przeprowadzono dopiero w 1976 roku. Dały one m.in. odpowiedź co do okresu powstania warowni.

   Wzniesioną na zachodnim brzegu Warty warownię, cechowała prostokątna bryła, z masywnymi murami zwieńczonymi blankami i otworami strzelniczymi. Jej wymiary (70x45 m) nie były specjalnie imponujące - obejmowały powierzchnię około 1800 m2. We wschodniej części - w narożniku - usytuowana była masywna, 40-metrowa wieża (obecnie około 16 metrów). Fundamentem całego zamku jest kamień, na którym wzniesiono mury. Natomiast sama cylindryczna wieża u podstawy jest kwadratowa (całość jest wybudowana z cegły) i dopiero ta cała konstrukcja usadowiona jest na kamiennym fundamencie. Wjazd do zamku znajdował się od wschodu i od tej strony stała też druga czworoboczna wieża bramowa, znacznie wysunięta poza mury. Całości dopełniał obszerny dziedziniec, na którym znajdowały się drewniane zabudowania gospodarcze i mieszkalne przylegające do muru obwodowego od strony Warty.
    Do naszych czasów zachowała się cała południowo-zachodnia część murów o wysokości około 4 m, fragmenty murów krótszych boków, fundamenty wieży bramnej oraz dolna część wieży głównej.
   Dojazd do zamku jest dość skomplikowany, ponieważ nie ma żadnych znaków prowadzących do niego, a sam zamek nie jest widoczny z głównej drogi krajowej. Jadąc zatem drogą nr 92 od strony Konina, około 2,5 km przed Kołem, zjeżdżamy w kierunku miasta, a przed nim na rondzie - jeszcze przed Wartą - należy skręcić w lewo w ulicę Zamkową, która doprowadzi nas na miejsce. Natomiast jadąc do zamku przez Koło, mijamy centrum miasta i przejeżdżamy przez dwa mosty. Za drugim mostem (Most Kaliski), skręcamy w prawo na ulicę Zamkową, która prowadzi do celu.

Kraj: Polska
Miejscowość: Koło
Strona internetowa: brak
Współrzędne GPS: N 52° 11' 51.37'',  E 18° 36' 30.90''
Godziny otwarcia: ruiny dostępne całą dobę
Wstęp: bezpłatny

Fotografia archiwalna nr. 1: www.muzeum-kolo.pl
Fotografia archiwalna nr. 2: www.poznan.fotopolska.eu
Pozostałe fotografie pochodzą z archiwum autora, 2008 r.

Fot. 1. Widokówka przedstawiająca ruiny zamku w Kole przed 1924 r.

Fot. 2. Zamek w Kole z lotu ptaka.

Dobrze widoczna cylindryczna wieża na kwadratowej podstawie.

Południowo-zachodnia część murów o wysokości około 4 m wraz z wieżą.

Fragmenty murów.

Widok na wieżę od strony dawnego dziedzińca zamkowego.

Inne fragmenty murów zamkowych.

Wejście do wieży (dawniej 40-metrowej, obecnie tylko około 16 m).

Wnętrze wieży.

Widok na zamek od strony miasta Koło.

Mapa dojazdu: