Skalna Pustelnia (niem. Felseneremitage) - Bretzenheim (Nadrenia-Palatynat)

   Na świecie jest wiele historycznych miejsc, które mogą nas zaskoczyć. Podczas moich podróży kilka z nich spotkałem i mogę z pełna świadomością przyznać, że tak właśnie jest. Jednym z takich niesamowitych miejsc jest ponad 1000-letni skalny klasztor pustelników "Felseneremitage" w Bretzenheim w Nadrenii-Palatynacie. Ta fascynująca "pustelnia" jest jedynym skalnym klasztorem na północ od linii Alp.

Skalna Pustelnia (niem. Felseneremitage) w całej okazałości (Fot. zbiory autora).

   Choć o klasztorze pierwsza wzmianka ukazała się w 1043 roku, to wiele źródeł i materiałów wskazuje, że jest to dzieło Celtów i szacuje się je na VI-V wiek p.n.e. W tym czasie było wykorzystywane, jako pogańskie miejsce kultu.
   Następnie - kiedy na tych terenach powstało Cesarstwo Rzymskie - miejsce to poświęcili oni bogowi Mitra. Było to w I wieku n.e. - kiedy mitraizm zaczął dominować w Rzymie - i trwało aż do V wieku.

Dopiero stojąc przed klasztorem pustelników zdajemy sobie sprawę z jego wielkości (Fot. zbiory autora).

Skalna Pustelnia posiadał także część podziemną o której jednak nie ma żadnych informacji (Fot. zbiory autora).

   Po upadku Cesarstwa Rzymskiego nadszedł czas chrześcijan. Pierwsi chrześcijańscy misjonarze początkowo - około V-VI wieku - traktowali to miejsce, bardziej jako świątynię modlitewną, dopóki nie wybudowano tam kościoła. To właśnie o tym wydarzeniu mówi wspomniana przeze mnie adnotacja z 1043 roku. Wówczas w wybudowanym tuż przed - widoczną także dzisiaj - grotą, postawiono kościół i poświęcono w nim ołtarz. Niestety w 1567 roku w miejscu tym, miało miejsce wielkie osuwisko, które "pochłonęło" świątynię. Od tego czasu, aż do VII wieku, miejsce to powoli przestawało mieć większe znaczenie dla chrześcijan. Dopiero na początku XVIII wieku uwagę na to szczególne miejsce zwróciło kilku pustelników, którzy odkryli pozostałości zniszczonego kościoła. Postanowiono go odbudować. W 1724 roku świątynia - zwana willą świętego Antonia - była gotowa i stała się miejscem wielu pielgrzymek przez kolejne 80 lat. Dzięki temu, miejsce to było znane w wielu zakątkach Świata. Ten "rytuał" przerwała dopiero francuska dominacja i dekrety zabraniające tego typu spotkań wiernych. Od 1806 roku życie chrześcijańskie - za sprawą francuzów - w tym miejscy zamierało. Ostatecznie w 1819 roku doprowadzili oni do rozbiórki świątyni, a z czasem zapomniano także o Skalnej Pustelni.

Część centralna pustelni. U góry dobrze widoczne kotwy zabezpieczające. (Fot. zbiory autora).

Pustelnia z początku XX wieku (Fot. www.yumpu.com).

   Pozostały jedynie wydrążone w skałach "komnaty", które od wieków były mozolnie wykuwane w czerwonym piaskowcu jedynie przy pomocy prowizorycznych narzędzi. Od dziesiątek lat zamieszkiwali je teraz pustelnicy. Najczęściej było ich tutaj jednocześnie czterech. Ich zadaniem było opiekowanie się pielgrzymami oraz utrzymanie całego kompleksu. Ostatnim z nich był Andreas Zahn (brat Abraham), który zmarł w 1827 roku w wieku 82 lat. Jego "pustelnicza służba" w tym miejscu - zwanym pustelnią - trwała aż 51 lat! Do tego czasu w miejscu tym przebywało w sumie 23 pustelników, z których kilku spędziło tutaj nawet 40 lat! Po śmierci brata Abrahama, wydrążony w skałach klasztor pustelników został wystawiony na aukcję i przeszedł w ręce prywatne. Podobno aż do 1890 roku miejsce to służyło wówczas, jako schronienie dla strażników leśnych i myśliwych.

Część mieszkalna podzielona na cztery komnaty (Fot. zbiory autora).

Skalna Pustelnia (Fot. www.yumpu.com).

   Powierzchnię klasztoru skalnego szacuje się na około 90 m2. Prawą - mieszkalną część - podzielono na cztery pomieszczenia, które reprezentują najmłodszą część całego systemu. Punktem centralnym jest małe pomieszczenie do którego można się było dostać przez wejście od strony doliny, które dzisiaj jest częściowo zamurowane i stanowi swego rodzaju okno. Dostanie się do wnętrza jest dzisiaj możliwe przez dobudowane w 1761 roku wejście boczne. Podział wewnętrzny został zachowany poprzez odpowiednie drążenie i pozostawienie skalnych "grodzi", które pełnią rolę ścian działowych. Następne pomieszczenia to, kaplica, refektarz (i jednocześnie pokój dzienny), dwa mniejsze pokoje, toaleta i kuchnia. Budowniczowie pomyśleli nawet o doprowadzeniu do kuchni kanalizacji, odpowiedniego odprowadzenia dymu z paleniska oraz otworów w suficie, którymi przepływało do kaplicy ciepłe powietrzne w celu jej nagrzania. W pokoju dziennym wybudowanym z XVIII wieku, znajduje się po lewej stronie wnęka, która stanowiła swego rodzaju szafę. Dobrze zachowała się także sypialnia, w której dobrze widoczne są wnęki, gdzie znajdował się niewielki ołtarz i figurki świętych. To tutaj mieszkający pustelnicy odprawiali codzienne modlitwy. Stojąc przed klasztorem skalnym dobrze widoczne są pozostałości po ambonie zewnętrznej i wejście do podziemnej części. W kompleksie znajdowała się również spiżarnia, zbiornik na wodę pitną, a także prasa do wyciskania soku z winogron na wino.

Dzisiejsze wejście do części mieszkalnej widocznej po prawej stronie (Fot. zbiory autora).

 "Felseneremitage" około 1830 r. (Fot. www.yumpu.com).

   Sylwetka rycerza to najprawdopodobniej miejsce pochówku wojownika z miejscowej szlachty. Grób pochodzi najprawdopodobniej z przełomu XIII i XIV wieku. Naukowcy pochodzenie tego nagrobka tłumaczą tym, że rycerz albo zamieszkiwał to miejsce, jako pustelnik pod koniec swojego życia, albo też jedynie znalazł tutaj miejsce spoczynku.

   Obraz po prawej - przedstawiający pustelnię w Bretzenheim - nieznanego artysty ukazuje najprawdopodobniej widok z około 1830 roku, kiedy to był już własnością prywatną.

   Ołtarz w "Felsenkapelle" został wybudowany i przyłączony do kościoła w 1723 roku. Nie jest to ten sam ołtarz, który był poświęcony w 1043 roku.

Pocztówka z 1918 roku przedstawiająca frontową część Skalnej Pustelni (Fot. www.akpool.de).

   Jeszcze kilka lat temu obiekt było można zwiedzać wewnątrz bez żadnego problemu. Dzisiaj jest to praktycznie niemożliwe, ponieważ niebezpieczeństwo stanowią osuwające się odłamy skalne. Możliwe jest jedynie zwiedzanie tego niesamowitego miejsca z zewnątrz przez cały rok oraz kilka razy do roku - jedynie z przewodnikiem - także w środku. Być może kompleks ten - leżący obecnie na terenie Fundacji Pomocy dla Bezdomnych - zostanie zabezpieczony i ponownie udostępniony dla turystów. Stara się o to gmina Bretzenheim wraz z diakonią społeczno-kulturalną.
   Więcej informacji udzieli Pani Karin Egger z Initiative für Kultur- und Heimatpflege Bretzenheim/Nahe e. V. (tel. 0671 - 31723) oraz strona www.bretzenheim.de (tutaj dostępne są także filmiki na YouTube oraz zdjęcia ze środka).

Grób rycerza miejscowej szlachty z przełomu XIII i XIV w. (Fot. zbiory autora).

U podnóża skał dobrze zachował się ołtarz (Fot. zbiory autora).

   Aby zwiedzić "Felseneremitage", należy dojechać do końca Eremitagerweg w miejscowości Bretzenheim, zaparkować na osiedlu auto i resztę trasy - około 2,5 km - przejść drogą pieszo. Na miejsce doprowadzą Was drogowskazy.

Mapa dojazdu: